In veel gesprekken die ik heb over de coronastrategie is telkens de conclusie dat deze niet houdbaar is. Het holt de samenleving uit en, erger, slijt het fundament ervan. Maar ja, wat dan wel? Die vraag buig ik om naar ‘wat kan wel?’
Crisis is gevaar en kans in één
Het nieuwe kabinet heeft nu de mogelijkheid om van strategie te veranderen. Het Chinese karakter voor crisis bevat tegelijkertijd gevaar én kans. Het is tijd dat er gestuurd gaat worden op ‘kans’. Het is tijd voor een start-up. Met ‘wat kan wel’ start een volgende fase met een andere aanpak. Iedereen kan meedoen. We hebben ieders talent heel hard nodig.
De corona-aanpak is tot nu gericht op het voorkomen van een overbelaste zorg. Hiervoor gebruikt de overheid één knop: de volumeknop. Er wordt bepaald wat in de samenleving harder of zachter gezet moet worden of zelfs helemaal uit. De combinatie van dit doel met deze knop wringt en doet op meerdere plekken ongelofelijk pijn. Die pijn wordt zo goed en zo veel mogelijk gecompenseerd. Dit was een effectieve strategie voor de eerste schokken, maar blijkt een ongeschikte strategie om nieuw leven te blazen in de samenleving.
De huidige coronastrategie is niet meer houdbaar
Er is een virus en er is een behoefte bij velen aan een zo normaal mogelijk leven, zoals je geld kunnen verdienen in het theater of met je restaurant. Tot nu toe kan dat niet, omdat er vóór ons wordt bepaald. Dat verandert in de start-up naar dóór ons vanuit ieders verantwoordelijkheid voor een gezonde samenleving met zo min mogelijk druk op de zorg. We gaan met elkaar bepalen wat wél kan. De overheid hoeft niet meer te volharden in de volumeknop-strategie en wij hoeven ons niet meer door deze crisis heen te laten leiden. Het virus is geen groot onbekend gevaar meer, het is een groot bekend gevaar waar we allemaal mee moeten leren omgaan. Precies dat hebben we met elkaar te doen.
We hebben een opdracht nodig: let’s start-up!
Hiervoor hebben we in plaats van maatregelen een opdracht nodig. De overheid bepaalt de criteria van de opdracht op basis van feiten. Criteria zijn verwachtingen waar de uitvoering van een idee aan moet voldoen, zoals afstand kunnen houden in groepen, ventileren van binnenruimtes of een maximaal aantal mensen per bepaalde oppervlakte. De overheid hoeft het formuleren van de opdracht niet alleen te doen. Maak er bijvoorbeeld een landelijke kick-off van om tot een gedragen opdracht te komen.
Zo’n gedragen opdracht roept energie en enthousiasme op, net als het tij dat keert met deze aanpak. Als overheid geef je namelijk ruimte aan de samenleving om zelf invulling te geven op lokaal niveau wat wél kan. Je doet een beroep op talent én verantwoordelijkheid. Je geeft mensen het heft in handen zodat zij binnen de lijnen van de opdracht gaan uitvinden hoe bijvoorbeeld ondernemers in het centrum van de stad hun diensten wél kunnen aanbieden. Sporten, naar school gaan, carnaval vieren, alle thema’s komen aan bod voor de vraag: wat kan wel?
We vinden slimme manieren om met in plaats van langs elkaar te leven
We zullen nieuwe vormen bedenken, slimme manieren om met elkaar in plaats van langs elkaar te leven. Die zijn er al, alleen het mag niet onder het juk van besluitvorming voor ons. Maar als wij worden gevraagd onze verantwoordelijkheid te nemen, niet alleen voor onszelf, maar ook voor elkaar, dan kunnen we opstaan.
Er liggen al zoveel ideeën en plannen op de plank. Het kan niet moeilijk zijn om te beginnen. Trap echter niet in de valkuil om te starten met één exotisch experiment in één gemeente. Denk groot, kom tot een landelijke opdracht, en begin in heel Nederland met kleine initiatieven om ervaring op de doen. Maar alstublieft, begin.
Ja, maar …
Ja, we gaan verschillen tussen steden zien, tussen dorpen, zelfs tussen wijken. Ja, dat brengt ongetwijfeld wrevel mee en eerste reacties die niet zo gewenst zijn (“Daar mag je wel shoppen en hier niet. Ik neem de trein daarnaartoe.”). Maar het brengt ook geoorloofd afkijken, ideeën overnemen en geïnspireerd raken met zich mee. Ja, het zal verwarring geven: hè, waarom kan dat niet bij ons in de wijk? Er zal veel uitleg nodig zijn (communicatietalent) en we zullen de media soms moeten vragen om de boel niet op te hitsen. Maar na verloop van tijd, met vallen en opstaan, zul je zien dat er weer leven komt in de samenleving. We kunnen weer en we regelen dat zelf.
Een bijkomend voordeel is dat deze opdracht uitnodigt tot verbinden. Ondernemers, cultuurvertegenwoordigers, mensen in de horeca, uit de evenementenbranche, handhavers, zorgverleners, docenten, echt iedereen helpt mee om te bepalen wat kan. Het is geen wedstrijd waarbij de ene branche wint en de ander het nakijken heeft. We zullen het met elkaar moeten doen. Moeilijk? Vast wel. Maar er is zoveel organisatietalent in Nederland, er zijn zoveel ‘omdenkers’, strategen, procesbegeleiders, managers, informatiedeskundigen, noem maar op, die kunnen helpen om wensen te vertalen naar plannen die eerlijk en uitvoerbaar zijn. Echt, ik geloof daarin.
Hoe dan?
De overheid is opdrachtgever, zij heeft de macht om haar opdracht in te trekken of te veranderen op basis van de situatie in het land. Het ligt voor de hand om gemeenten opdrachtnemer te laten zijn. Maar dat kan natuurlijk ook anders. Misschien zijn ondernemersverenigingen een beter passende partij voor, of cultuurhuizen. Er is vast iemand die dit leest en meteen een idee heeft hoe je dat vorm geeft bij een landelijke opdracht. Misschien hoeft het niet eens geformaliseerd te worden omdat de opdracht zodanig enthousiasmerend is dat er overal initiatieven op ploppen. Het kan een valkuil zijn om deze aanpak aan de voorkant helemaal dicht te willen timmeren.
Er is vast iemand die dit leest en meteen een idee heeft
Hetzelfde geldt voor de financiële kant van de opdracht. Er zal geld beschikbaar moeten zijn om te starten en plannen uit te voeren. Ook hier kun je in opdracht criteria voor formuleren of zaken randvoorwaardelijk regelen. Het zal best wat kosten, maar het draaien aan de volumeknop doet dat ook. Hoe fijn is het als mensen weer inkomsten kunnen genereren en daardoor (minder) afhankelijk worden van steun. Wat is het je waard om veerkracht in de samenleving te bevorderen? Door mensen te betrekken en perspectief te bieden investeer je niet alleen in welvaart, maar ook in welzijn. Ik geloof dat we onszelf daarmee veel leed besparen. Leed dat nu al voelbaar en zichtbaar is.
Geef Nederland de opdracht om te starten met een nieuwe samenleving. Het nieuwe kabinet heeft nu de kans om te laten zien dat de corona-aanpak anders kan.
Let’s start-up!